Pyłki roślin są jednym z najczęstszych czynników wywołujących reakcje alergiczne. Okres pylenia trwa prawie przez cały rok kalendarzowy, rozpoczynając się już od połowy lutego i trwając aż do końca października. Podczas szczytu pylenia, stężenie alergenów w powietrzu może być znaczne, dlatego warto korzystać z kalendarza pylenia, który może pomóc alergikom w planowaniu codziennych aktywności lub w organizacji wakacyjnego wypoczynku.
Należy pamiętać, że korzystanie z kalendarza pylenia może znacząco złagodzić nasze objawy alergiczne, ale nie zapewni całkowitej ulgi. W szczególności w okresach największego nasilenia pylenia, zaleca się ograniczenie czasu spędzanego na zewnątrz, zwłaszcza w czasie suchych i wietrznych dni. Korzystne jest także planowanie spacerów zaraz po obfitych opadach deszczu, kiedy stężenie pyłków w powietrzu jest niższe.
Niskie stężenia pyłków można zaobserwować również wczesnym rankiem i późnym wieczorem, ponieważ rośliny uwalniają pyłki głównie w ciągu dnia. Podczas codziennych aktywności, warto unikać terenów z dużą ilością roślinności, takich jak łąki, pola czy parki.
Jeśli nie jesteś pewien/a, jakie alergeny występują obecnie, sprawdź naszą poniższą tabelę, która przedstawia rodzaje alergenów występujących w danym miesiącu. Pomóż sobie w zaplanowaniu codziennych aktywności, aby minimalizować kontakt z substancjami uczulającymi i cieszyć się lepszym samopoczuciem.
Spis treści
Regiony pylenia w Polsce
Regionalne różnice w pyleniu są istotne dla osób z alergią, dlatego znajomość tych informacji jest ważna. Kwitnienie drzew i traw zazwyczaj zaczyna się najwcześniej w południowo-zachodniej części kraju. Stopniowo, w ciągu około 10–14 dni, proces ten przemieszcza się na północno-wschodnie tereny Polski. Natomiast pylenie chwastów najczęściej rozpoczyna się w części południowo-wschodniej kraju. Różnice te mają wpływ nie tylko na początek, ale także na szczyty sezonu pylenia poszczególnych roślin. Dzięki mapie pylenia osoby z alergią mogą lepiej planować swoje aktywności i unikać obszarów, gdzie stężenie alergenów w powietrzu jest wysokie, co może pomóc w złagodzeniu objawów alergii.
Mapa pylenia w Polsce
W Polsce można wyróżnić cztery główne regiony pylenia, z których każdy charakteryzuje się innymi warunkami klimatycznymi i czasem rozpoczęcia pylenia roślin:
Region 1: najcieplejsza część Polski, gdzie panują wyższe temperatury. To sprawia, że pylenie drzew i traw rozpoczyna się tu wcześniej niż w pozostałych obszarach.
Region 2: Drugi najcieplejszy obszar kraju, w którym warunki klimatyczne są zbliżone do Regionu 1. Tutaj pylenie zaczyna się w tym samym czasie co w Regionie 1 lub z niewielkim przesunięciem czasowym.
Region 3: Północna i wschodnia część Polski, gdzie temperatury są niższe niż w regionach południowych. W tym obszarze pylenie jest zazwyczaj opóźnione o około 8-10 dni w porównaniu do Regionu 1.
Region 4: Polskie bieguny zimna, gdzie panują najdłużej niskie temperatury, mróz i obfite opady śniegu. W tym regionie pylenie roślin zwykle opóźnione jest o 10-14 dni w stosunku do najcieplejszych regionów.
Kalendarz pylenia
Kwiecień
Rozpoczyna się pylenie traw,
Drzewa: Brzoza, Topola, Jesion, Dąb,
Grzyby: Cladosporium Herbarum (niski stopień pylenia), Alternaria Alternata (niski stopień pylenia)
Pyłki topoli oraz dębu – to najsilniej uczulające rośliny. Natomiast pyłki brzozy są drugą najczęstszą przyczyną objawów alergicznych u ludzi.
Maj
Drzewa: Brzoza, Dąb, Buk, Sosna, Wierzba,
Trawy: Szczaw, Babka lancetowata, Pokrzywa,
Grzyby: Cladosporium Herbarum, Alternaria Alternata.
Jesion, brzoza i dąb przestają pylić.
Z końcem maja zaczynają silnie pylić trawy i grzyby.
Czerwiec
Trawy: Szczaw, Babka lancetowata, Pokrzywa, Komosa,
Grzyby: Cladosporium Herbarum, Alternaria alternata.
Lipiec
Trawy: Bylica, Szczaw, Babka lancetowata, Pokrzywa, Komosa.
Grzyby: Cladosporium Herbarum, Alternaria Alternata.
Lipiec to czas intensywnego pylenia bylicy – najsilniej uczulającego chwastu w Polsce.
Sierpień
Trawy: Bylica, Szczaw, Babka lancetowata, Pokrzywa, Komosa, Ambrozja,
Grzyby: Cladosporium herbarum, Alternaria alternata.
Wrzesień
Trawy: Bylica, Szczaw, Pokrzywa, Komosa, Ambrozja,
Grzyby: Cladosporium Herbarum, Alternaria alternata.
Wrzesień to czas kiedy trawy i chwasty kończą pylenie.
Październik
Bylica (niski stopień pylenia),
Pokrzywa (niski stopień pylenia),
Ambrozja (niski stopień pylenia),
Grzyby: Alternaria Alternata (niski stopień pylenia), Cladosporium Herbarum,
Na dworze rośliny przestają pylić, choć pamiętajmy o alergenach znajdujących się w domu.
Listopad
W tym miesiącu nie ma pyłków roślin, jednak przyczyną objawów alergii mogą być:
roztocza kurzu domowego, pleśń, sierść i naskórek zwierząt,
Grzyby: Cladosporium herbarum (niski stopień pylenia), Alternaria alternata (niski stopień pylenia).
Grudzień
Grzyby: Cladosporium herbarum (niski stopień pylenia).
Podobnie jak w listopadzie, powinniśmy zwracać uwagę na alergeny domowe.
Charakterystyka alergenów wziewnych
Sezon alergiczny w Polsce różni się w zależności od regionu, często rozpoczynając się od pylenia drzew. Niektóre z drzew, których pyłek może wywoływać objawy alergii, to między innymi:
- Leszczyna
- Olcha (Olsza)
- Brzoza
- Platan
- Topola
- Dąb
Pyłek brzozy jest najczęstszym powodem wiosennej alergii pyłkowej w Europie. Szacuje się, że ponad 100 milionów osób uczulonych na Bet v 1 (główny alergen pyłku brzozy). Silne właściwości alergizujące cechuje także pyłek dębu. W przeciwieństwie do powszechnego przekonania, topola stosunkowo rzadko wywołuje alergie. Puch topoli (często mylnie uznawany za pyłek) nie ma właściwości alergizujących, ale może powodować drażnienie. Objawy alergii związane z puchem topoli są zwykle związane z początkiem pylenia traw.
Pylenie Roślin a Alergia Pokarmowa
Alergia na pyłki może być powiązana z alergią pokarmową. U osób uczulonych na pyłek brzozy, objawy alergii mogą wystąpić po spożyciu takich owoców jak jabłka, gruszki, wiśnie, marchew, seler, soja czy orzeszki ziemne. Ta reakcja krzyżowa wynika z podobieństwa w budowie alergenów obecnych w pyłku brzozy i wspomnianych pokarmach.
Najczęściej objawia się jako zespół alergii jamy ustnej (ang. oral allergy syndrome, OAS), charakteryzujący się łagodnym obrzękiem i swędzeniem warg, podniebienia, języka, gardła lub uszu, oraz możliwą chrypką.
U osób z alergią na brzozę, podobne objawy mogą pojawić się po spożyciu jabłka. Około 10% pacjentów z OAS może doświadczyć wstrząsu anafilaktycznego, dlatego osoby te powinny być zaopatrzone w auto- lub ampułkostrzykawki z adrenaliną.
Warto zauważyć, że objawy mogą pojawić się natychmiastowo (w ciągu około 15 minut) po spożyciu uczulającego pokarmu. W niektórych przypadkach gotowanie lub pieczenie warzyw i owoców może zapobiec objawom OAS.
Reakcje krzyżowe mogą również objawiać się pokrzywką, atopowym zapaleniem skóry i objawami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak biegunka, nudności lub wymioty.
Pylenie traw
Pylenie traw stanowi jedną z najczęstszych przyczyn występowania objawów alergii na pyłki wśród Polaków, przy czym w naszym kraju rośnie około 200 gatunków traw. Wśród nich wymienia się takie jak kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa czy tymotka. Pomimo różnorodności gatunków, ze względu na duże podobieństwo w budowie alergenów oraz reakcje krzyżowe, specjaliści zwykle grupują trawy w jedną kategorię, zarówno w kalendarzu jak i na mapie pylenia. Do tej grupy zaliczane są także zboża. Spośród zbożowych roślin uprawnych, żyto odgrywa szczególną rolę w wywoływaniu objawów alergii pyłkowej. W wyniku reakcji krzyżowych, osoby uczulone na pyłki traw mogą także doświadczać objawów alergii po spożyciu otrębów i mąki zbóż, suchych nasion roślin strączkowych oraz pomidorów. Te związki pomiędzy różnymi alergenami pokazują złożoność mechanizmów reakcji alergicznych i potrzebę zrozumienia ich dla skuteczniejszego leczenia i profilaktyki.
Pylenie chwastów
Pylenie chwastów stanowi istotną przyczynę alergii u wielu osób, a wśród chwastów, które mogą uczulać, znajdują się m.in. bylica, babka, szczaw, pokrzywa, komosa oraz ambrozja. Pyłek bylicy zajmuje trzecie miejsce pod względem częstotliwości występowania alergii wziewnej w Polsce. Osoby uczulone na ten chwast mogą doświadczać nie tylko kataru siennego, zapalenia spojówek czy objawów astmy, ale także reakcji alergicznych po spożyciu niektórych ziół, przypraw (np. kolendry), selera, pietruszki czy marchwi. Coraz większe zainteresowanie polskich alergologów budzi również ambrozja, ponieważ alergeny tego chwastu są głównym powodem pyłkowicy w Stanach Zjednoczonych. Zrozumienie pylenia chwastów i powiązanych z nimi reakcji alergicznych jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania objawom alergicznym u pacjentów.
Pylenie grzybów
Pylenie grzybów pleśniowych stanowi kolejną przyczynę objawów alergii w sezonie pylenia. Zarodniki grzybów pleśniowych, choć mikroskopijne, mogą wywoływać reakcje alergiczne. Pleśnie rozwijają się na różnych substratach, takich jak liście, siano czy słoma, oraz pasożytują na roślinach. Alergia na grzyby pleśniowe nieco różni się od alergii na pyłki, ponieważ jej objawy mogą występować zarówno sezonowo, jak i przez cały rok. Najczęściej jest to alergia całoroczna, a największe nasilenie jej symptomów przypada na okres intensywnego zarodnikowania grzybów pleśniowych, głównie z rodzajów Alternaria i Cladosporium. Zrozumienie wpływu pylenia grzybów pleśniowych na zdrowie ludzi jest istotne dla skutecznego leczenia i łagodzenia objawów alergii u pacjentów.
Jak sobie radzić z uczuleniem?
Radzenie sobie z uczuleniem na pyłki wymaga świadomości i podejmowania odpowiednich działań. Poza śledzeniem kalendarza pylenia, istotne jest ograniczanie ekspozycji na uczulające pyłki roślin w okresie wysokiego stężenia. Przestrzeganie poniższych zasad może pomóc w złagodzeniu objawów alergii:
- Staraj się zamykać okna w mieszkaniu, szczególnie w nocy, rano oraz podczas suchych, wietrznych i gorących dni. Po deszczu wpuszczaj świeże powietrze.
- Jeśli to możliwe, pozostań w domu. Wychodź na spacery podczas deszczu lub po nim.
- Używaj filtrów powietrza typu HEPA w domu.
- Unikaj świeżo skoszonych trawników, łąk, pól i innych obszarów, gdzie można spodziewać się wysokiego stężenia pyłków.
- Zredukuj poranne aktywności na świeżym powietrzu.
- Nie susz prania na zewnątrz.
- Po powrocie do domu, zmień ubranie i weź prysznic, aby zmyć pyłki ze skóry i włosów.
- Ochrona oczu okularami jest ważna.
- Wybieraj miejsca wakacyjnego wypoczynku, gdzie stężenie pyłków jest niższe, na przykład nad morzem lub w wysokich górach.
- Podczas podróży samochodem, utrzymuj zamknięte okna i dach, uruchom obieg powietrza w pojeździe i zaopatrz auto w filtry przeciwpyłkowe, regularnie je wymieniając.
- Regularnie stosuj zalecane leki. W przypadku nieskuteczności kontroli objawów, skonsultuj się z lekarzem.
- Jeśli wystąpiły objawy sugerujące reakcję krzyżową z pewnymi pokarmami, skontaktuj się z lekarzem. Nie eliminuj pokarmów na własną rękę, zwłaszcza całej listy potencjalnie alergizujących pokarmów, które mogą reagować krzyżowo, ponieważ niektóre z nich mogą być niepotrzebnie wyłączone z diety. Warto uzyskać fachową poradę przed podejmowaniem takich kroków.