Spis treści
Rak szyjki macicy, choć często pozostaje niezauważony przez długi czas, może być groźną chorobą, która rozwija się w komórkach wyściełających szyjkę macicy. Ta choroba dotyka setki tysięcy kobiet na całym świecie, a jej konsekwencje mogą być tragiczne, jeśli nie zostanie wykryta i leczona we wczesnym stadium. Dlatego ważne jest zrozumienie jej charakterystyki, czynników ryzyka, objawów, diagnostyki oraz strategii profilaktycznych.
Rak szyjki macicy zazwyczaj rozwija się stopniowo, z komórek przednowotworowych, które mogą być wykrywane i leczone, zanim przekształcą się w raka. Większość przypadków dotyczy kobiet powyżej 60 roku życia, chociaż nie wyklucza to zachorowań u młodszych pacjentek. Istnieją dwa główne typy tego nowotworu: rak płaskonabłonkowy i gruczolakorak. Pierwszy z nich jest najczęstszy i rozwija się z komórek w zewnętrznej części szyjki macicy, natomiast drugi powstaje z komórek gruczołowych błony śluzowej szyjki macicy wytwarzających śluz.
Czynniki ryzyka raka szyjki macicy obejmują zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), obniżony układ odpornościowy, zakażenie opryszczką narządów płciowych, palenie tytoniu, wiek, czynniki społeczno-ekonomiczne, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz narażenie na dietylostilbestrol (DES). Większość przypadków związana jest z zakażeniem HPV, a szczepienie przeciwko temu wirusowi oraz regularne badania cytologiczne mogą znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania.
Wczesne stadium raka szyjki macicy często nie wywołuje żadnych objawów, dlatego regularne badania przesiewowe są kluczowe dla wczesnego wykrycia zmian przednowotworowych. Objawy zaawansowanego raka mogą obejmować nieprawidłowe krwawienia, utratę masy ciała, ból miednicy czy też objawy związane z uciskiem na inne narządy wewnętrzne.
Diagnostyka raka szyjki macicy obejmuje badanie cytologiczne, badania fizykalne, kolposkopię oraz w razie potrzeby biopsję.
Profilaktyka raka szyjki macicy jest kluczowa i obejmuje m.in. regularne badania cytologiczne. Dzięki świadomości czynników ryzyka i regularnym kontrolom można znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na tę chorobę.
Wirus brodawczaka ludzkiego, znany również jako HPV (z ang. Human Papillomavirus), to wirus atakujący komórki naskórka i nabłonka płaskiego. Istnieje ponad 200 typów HPV, z których każdy może zajmować określone obszary ciała, wywołując różne zmiany.
Skąd wirus HPV i jak dochodzi do zarażenia?
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego następuje w wyniku kontaktu bezpośredniego, zwykle drogą płciową, ale również poprzez kontakt z zarażonymi zmianami skórnymi lub błonami śluzowymi. Istnieje również możliwość przeniesienia wirusa z matki na dziecko w trakcie porodu, jednak ryzyko zakażenia w ten sposób jest niewielkie. Wirus HPV jest szeroko rozpowszechniony, szacuje się, że aż 50% osób aktywnych seksualnie będzie miało kontakt z wirusem HPV w ciągu życia.
Typy wirusa HPV i ich ryzyko
HPV można podzielić na typy niskiego i wysokiego ryzyka. Typy niskiego ryzyka, takie jak HPV 6 i 11, mogą powodować powstanie brodawek skórnych i narządów płciowych. Natomiast typy wysokiego ryzyka, w tym HPV 16 i 18, są związane z większym ryzykiem powstania zmian przednowotworowych i raka. Ponad 70% przypadków raka szyjki macicy przypisuje się właśnie tym dwóm typom wirusa.
Objawy zakażenia wirusem HPV
Zakażenie wirusem HPV może przebiegać bezobjawowo, jednakże może również prowadzić do różnych zmian skórnych. Mogą to być brodawki skórne, kłykciny kończyste, a także zmiany dysplastyczne w obrębie szyjki macicy. Objawy zakażenia mogą być łagodne, jak również mogą prowadzić do powstania poważnych zmian, takich jak nowotwory.
Związek z rakiem szyjki macicy
Największym zagrożeniem związanym z zakażeniem wirusem HPV jest ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Zakażenie wirusem HPV jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju tej choroby.
Pierwszą fazą zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego jest okres, który upływa od momentu zakażenia do momentu wystąpienia pierwszych zmian na nabłonku szyjki macicy lub pochwy. W pierwszej fazie zakażenia, badania cytologiczne są prawidłowe. Faza utajenia może utrzymywać się bardzo długo ( kilkanaście lat ) i przejść w fazę subkliniczną, podczas której zmian są mniej lub bardziej widoczne i możliwe do zdiagnozowania w badaniu cytologicznym lub bardziej inwazyjnym kolposkopowym. Ostatnią fazą zakażenia jest faza kliniczna, w której zmiany widoczne są gołym okiem, mają charakter kłykcin lub raka szyjki macicy, pochwy i sromu
W styczniu 2022 roku, zostały zatwierdzone nowe wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników wraz z Polskim Towarzystwem Koloposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy odnośnie postępowania w kierunku diagnostyki HPV ( wirus brodawczaka ludzkiego ).
Rekomendację przedstawiają aktualny sposób postępowania, który może być modyfikowany i zmieniony w uzasadnionych przypadkach. Dla badań nacelowanych na wykrycie choroby szyjki macicy zarekomendowano wdrożenie modelu HPV-zależnego tj.:
- test w kierunku HPV HR
- lub testu połączonego ( cotesting ) obejmującego test HPV HR i cytologię LBC.
Dalsze postępowanie jest uzależnione od wyników testów. Wszystkie dodatnie przypadki HR HPV 24 wymagają dalszego poszerzenia diagnostyki z użyciem testu p16/Ki67 .
Test Papilloplex High Risk HPV 14 wykrywa i identyfikuje oddzielnie 14 wysokoonkogennych typów wirusa HPV: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56 ,58, 59, 66, 68 metodą RT PCR. Są to szczególnie groźne genotypy, związane z wysokim ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy.
Oparty na opatentowanej technologii amplifikacji sondy multipleksowej (MPA), wykorzystując różne profile krzywej topnienia, pozwala na uzyskanie rozszerzonych informacji o genotypowaniu. Jest to bardzo czuła metoda, pozwalająca nawet na detekcję niewielkich ilości materiału genetycznego wirusa.
Skuteczność kliniczną testu Papilloplex HR HPV oceniano zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi. Walidację kliniczną testu wykonano w porównaniu z klinicznie zwalidowanym testem referencyjnym immunoenzymatycznym GP5+/6+ (GP5+/6+EIA) przy użyciu struktury.
Test Papilloplex High Risk HPV 14 typów jest wykorzystywany w profilaktyce nowotworowej oraz diagnostyce chorób związanych z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego. Jego skuteczność została potwierdzona przez udział w międzynarodowych badaniach oraz ocenach organizacji takich jak WHO HPV Laboratory Network Proficiency Study.
Badanie to oferuje niezawodną diagnostykę, która jest istotna w profilaktyce i monitorowaniu chorób wywołanych zakażeniem wirusem HPV, przede wszystkim rakiem szyjki macicy.
Za najpewniejszą metodą diagnostyczną uważa się test HPV oparty o technologię Real Time PCR. Jest to test genetyczny, dzięki któremu możliwe jest dokładne określenie, jakim rodzajem wirusa HPV jesteśmy zakażeni.
Test GeneProof Human Papillomavirus wykrywa HPV – typów wysokiego ryzyka: 16, 18, 26, 30, 31, 33, 34, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 67, 68, 69, 70, 73, 82, 97 z rozróżnieniem typów 16, 18 i 45 metodą jakościową, technologią multiplex Real-Time PCR.
Test posiada certyfikat CE IVD.
Wirus HPV, nie jest problemem wyłącznie dla kobiet. Mężczyźni również są narażeni na infekcję, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, włączając w to rozwój nowotworów. Niestety, wpływ wirusa HPV na zdrowie mężczyzn często pozostaje przemilczany.
Infekcja wirusem HPV może prowadzić do wielu powikłań, w tym do rozwoju raka gardła, odbytu, prącia oraz nowotworów głowy i szyi. Mężczyźni zarażeni wirusem HPV często nie zdają sobie sprawy z ryzyka związanego z tą infekcją, zwłaszcza jeśli nie doświadczają żadnych objawów.
Wirus HPV jest przenoszony głównie drogą płciową, dlatego każdy mężczyzna, który jest aktywny seksualnie, powinien rozważyć zabezpieczenie się przed zarażeniem. Szczególnie ważne jest to dla osób, które miały lub mają wiele partnerów seksualnych, ponieważ statystyki pokazują, że infekcja wirusem HPV jest najczęstsza w tej grupie.
Zakażenie wirusem HPV może przebiegać bezobjawowo przez długi czas, co sprawia, że mężczyźni mogą być nosicielami wirusa, zarażając kolejne partnerki. Jednakże, mogą pojawić się także brodawki narządów moczowo-płciowych, które są charakterystycznym objawem infekcji.
Cytologia cienkowarstwowa (LBC) – liquid base cytology, na podłożu płynnym, pozwala na wykrycie nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy. Cytologia płynna jest znacznie dokładniejsza od konwencjonalnej cytologii stosowanej dotychczas. Cechuje się zwiększoną wykrywalnością wszelkich nieprawidłowości m.in. stanów zapalnych czy nieprawidłowych komórek wskazujących na raka szyjki macicy. Czułość cytologii LBC odznacza się nawet dwukrotnie większą wykrywalnością nieprawidłowych komórek szyjki macicy w porównaniu do cytologii konwencjonalnej. Wskazania do cytologii płynnej to przede wszystkim sprawdzenie stanu zdrowia kobiet, ocena ryzyka zakażenia wirusem HPV czy monitorowanie leczenia z powodu śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy czy raka szyjki macicy. Zaletami wykonania cytologii na podłożu płynnym są :
- dwukrotnie większa wykrywalność nawet wczesnych zmian nowotworowych w porównaniu do tradycyjnej cytologii.
- bardzo wysoka wiarygodność wyniku ze względu na doskonałą jakość preparatu
- mniejsza konieczność powtórzenia badania ze względu na słabą jakoś preparatów nie nadających się do oceny
- możliwość wykonania dodatkowych badań z tej samej próbki (oznaczenie HPV HR, określenie stopnia wbudowania wirusa HPV w szyjkę macicy).
.