Problemy ze stawami mogą mieć różne podłoże a reumatyzm to ogólne zagadnienie które może wskazywać na 200 różnych chorób. Wyodrębnia się 10 grup chorób w tym dwie główne :
grupa związana ze starzeniem się kości ( np. zwyrodnienie stawów, osteoporoza ),
grupa nie związana z wiekiem ( np. reumatoidalne zapalenie stawów ).
oraz 10 podgrup zaburzeń :
choroby gruczołów dokrewnych i metaboliczne,
zmiany zapalne pozastawowe tkanek miękkich,
choroba zwyrodnieniowa stawów,
układowe choroby tkanki łącznej,
zaburzenia nerwowo-naczyniowe,
choroby kości i chrząstek,
spondyloartropatie ( choroby charakteryzujące się objawami zapalenia stawów kręgosłupa przy równoczesnym zapaleniu stawów kończyn ),
zapalenia stawów,
nowotwory
inne choroby którym towarzyszą objawy stawowe.
Najczęściej spotykaną chorobą związaną z reumatyzem jest RZS ( reumatoidalne zapalenie stawów ), poza nią do najczęstszych należy : reumatyzm tkanek miękkich, choroba zwyrodnieniowa stawów, choroby metaboliczne np. dna moczanowa ( przyczyną jest odkładanie się kryształków moczanu sodu w mazi stawowej ). Reumatyzm może również wynikać z predyspozycji genetycznych ( występowanie choroby u członków najbliższej rodziny ), działań środowiskowych czynników szkodliwych ( mikrourazy w obrębie stawów ), defekty układ odpornościowego, płci ( częściej chorują kobiety – 70 % przypadków ), narażeniu na stres, palenia tytoniu, oraz z przez przyjmowanie niektórych leków.
Dolegliwości:
Pierwsze objawy reumatyzmu występują najczęściej między 30 a 50 rokiem życia. Choroby reumatyczne głównie objawiają się przewlekłym i bolesnym zapaleniem stawów który utrudnia normalne funkcjonowanie osoby dotkniętej dolegliwością. Objawy mogą pojawiać się powoli i na początku nie dawać jednoznacznych symptomów z okolicy stawów. Konkretne objawy zależą od danego typu reumatyzmu. Najpierw mogą pojawiać się objawy ogólne, takie jak :
osłabienie,
utrata apetytu,
spadek masy ciała,
bóle mięśniowe,
stan podgorączkowy.
Kolejnymi objawami sugerującymi choroby związane z reumatyzmem są przede wszystkim bóle stawów nie związane z kontuzjami, przetrenowaniem czy nadwyrężeniem. Zwykle objawy w pierwszej kolejności dotykają stawy rąk i stóp, powodując sztywność, obrzęk i nadmierną wrażliwość na ucisk zwłaszcza w godzinach rannych lub po dłuższym okresie pozostawania w bezruchu, tak zwana sztywność poranna. Często stawy dotknięte chorobą tracą zdolność do wykonywania pełnego zakresu ruchów a zaawansowana postać choroby prowadzi do deformacji stawów.
W postaci długotrwałej reumatyzmu, choroba może objawiać się również w obrębie innych narządów i powodować objawy takie jak :
guzki reumatoidalne ( niebolesne zmiany zlokalizowane podskórnie )
stany zapalne w naczyniach i innych narządach,
stany zapalne i uszkodzenia serca,
miażdżyca,
osteoporoza.
W Polsce na reumatyzm choruje około 5 milionów osób, niestety nie ma możliwości całkowitego wyleczenia.
Badania Diagnostyczne
Szybkość rozpoznania i wskazanie diagnostyczne w dużym stopniu decyduje o skuteczności leczenia i zahamowaniu postępowania stanu zapalnego. Po konsultacji lekarz może zlecić badania laboratoryjne takie jak.
Ogólna Morfologia
Badanie morfologii jest wykonywane w ramach ogólnej oceny stanu zdrowia. Jest wykorzystywane : jako test przesiewowy do wykrywania wielu zaburzeń i chorób. Pomaga w rozpoznawaniu m.in.. : niedokrwistość, zakażeń, stanów zapalnych, zaburzeń krzepnięcia, białaczek. Również wykorzystywane w monitorowaniu choroby i/lub skuteczności leczenia rozpoznanej choroby. Wskazania do wykonania badania to m.in.. ogólne pogorszenie samopoczucia, przewlekłe zmęczenie, zawroty głowy czy szybsze męczenie się.
Wskaźnik zapalny OB ( odczyn Biernackiego, odczyn opadania erytrocytów )
Odczyn opadania krwinek czerwonych, jest to szybkość z jaką opadają krwinki czerwone w osoczu. Zjawisko opadania krwinek czerownych w szklanej rurce opisał w 1897 r. Edmund Biernacki. OB jest wskaźnikiem tzw. ostrej fazy, ale ze względu na prostotę wykonania i niskie koszty jest nadal stosowany w laboratoriach. Przyczyny zwiększenia fibrynogenu takie jak ciąża, cukrzyca, niewydolność nerek, nowotwory mogą być przyczyną wzrostu OB. Zmniejszenie wartości OB obserwuje się w przypadku np. czerwienicy, hiperleukocytozie, hipofibrynogenemii lub zwiększonej lepkości krwi. Natomiast duży wzrost OB jest charakterystyczny dla osób z infekcją lub z nowotworami. Użycie OB jako testu przesiewowego charakteryzuje się małą czułością i swoistością.
Wskaźnik zapalny CRP ( białko C-reaktywne )
Białko CRP jest najczęściej oznaczanym markerem ostrej fazy. Oznaczenie CRP jest najlepszym przesiewowym testem do wykrywania rozwijającego się lub ustabilizowanego procesu zapalnego. Czułość CRP sięga 100% w przypadku rozpoznania zapalenia wyrostka robaczkowego, zakrzepicy żył głębokich oraz reumatoidalnego zapalenia stawów. Zdolność szybkiego reagowania, powoduje że CRP jest dobrym wskaźnikiem infekcji pooperacyjnych, ostrych infekcji u noworodków i małych dzieci. CRP jest oznaczane jako czuły pojedynczy wskaźnik rozwijającego się stanu zapalnego na tle infekcji bakteryjnej lub martwicy. Martwica tkanki spowodowana niedotlenieniem, oparzeniem lub działaniem toksyn może zwiększyć stężenie CRP w osoczu nawet 1000-krotnie. Wzrost stężenie CRP może nastąpić już po około 2 godzinach od wystąpienia uraz ub infekcji od poziomu około 0,8-5 mg/l do nawet 100-krotnej wielkości tego stężenia po 48 godzinach. U osoby zdrowej w przypadku małych skaleczeń dłoni lub stopy lub po dużym wysiłku mogą wystąpić przejściowy wzrost CRP do około 10mg/dl. Stężenia powyżej tego zakresu uważane są za patologiczne. Stężenia powyżej 100 mgl/l są w około 80% związane z infekcją bakteryjną. Stężenie CRP od 10 do 100 mg/l jest charakterystyczne dla lokalnych procesów zapalnych, a od 100 do 1000 mg/l sugeruje rozległy proces zapalny. Najwyższe stężenia CRP stwierdza się w ostrym martwiczym zapaleniu trzustki, w uszkodzeniach wielonarządowych, przy rozległych oparzeniach i zmianach martwiczych.
RF ( czynnik reumatoidalny, rheumatoid factor )
RF oznacza się w surowicy, lub w płynie stawowym. Wartości prawidłowe zależą od metody oznaczania i są podane przez producenta testu. Zwiększone stężenie RF stwierdza się u około 70-80% chorych na RZS, oraz w przypadku chorób tkanki łącznej, przewlekłych zapaleniach wątroby, chorobach płuc, nowotworach i zakażeniach. Wysokie stężenia w przypadku wyniku trzykrotnie większego od głównej granicy zakresu referencyjnego stwierdza się w przypadku ciężkiej postaci RZS.
Anty-CCP ( przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi )
Peptydy cytrulinowane powstają w wyniku cytrulinizacji białek zewnątrzkomórkowych i wewnątrzkomórkowych. Anty-CCP oznacza się w surowicy metodami immunochemicznymi. Przeciwciała Anty-CCP charakteryzują się najwyższą swoistością i czułością. Przeciwciała te mają dużo większą zdolność wykrywania chorób reumatoidalnych niż podstawowe badanie RF. Poza procesem zapalnym związanym z zapaleniem stawów cytrulinizację białek może indukować palenie papierosów oraz odpowiedzialne za rozwój zapalenia przyzębia bakterie z rodziny Porphyromyces gingivalis.