Menopauza i andropauza – co dalej?

Proces starzenia rozpoczyna się między 30 a 40 rokiem życia w obrębie wszystkich tkanek i narządów, a następnie stopniowo maleje. Tempo starzenia ma charakter indywidualny, a ponadto nie jest jednakowe w poszczególnych narządach i układach.

Znacznym zmianom w procesie starzenia podlega układ endokrynny. Zmniejsza się wydzielania hormonów płciowych, prowadząc do wystąpienia zespołu niedoboru testosteronu u mężczyzn i menopauzy u kobiet. Narasta insulinooporność i ryzyko rozwoju cukrzycy. Znacznie spada produkcja hormonu wzrostu oraz zmniejsza się w tkankach obwodowych wywarzanie insulinopodobnego czynnika wzrostu, co jest określane jako somatopauza. Obniżeniu ulega także wydzielanie melatoniny skutkując upośledzeniem wielu rytmów dobowych oraz pojawieniem się zaburzeń snu.

W procesie starzenia obserwuje się obniżenie funkcji zarówno jajników, jak i jąder.

Menopauza

Menopauza jest okresem w życiu kobiety, kiedy dochodzi do zakończenia okresu rozrodczego. Pojawia się u kobiet pomiędzy 42 a 52 rokiem życia, choć fizjologicznie może się pojawiać 4 lata wcześniej jak i 3 lata później. Możliwe jest także przedwczesne wystąpienie menopauzy u młodych kobiet, w wyniku zaburzeń hormonalnych lub w konsekwencji leczenia. Na czas pojawienia się zmian mają wpływ także inne czynniki jak wczesne palenie papierosów, spożywanie alkoholu, nieregularny styl życia. Menopauzę diagnozuje się w sytuacji, gdy ostatnia miesiączka wystąpiła rok wcześniej. Okres ten zazwyczaj trwa od roku do dwóch lat. Objawami, które wskazują na rozpoczęcie menopauzy poza brakiem menstruacji lub nieregularnymi cyklami miesiączkowymi są:

• uderzenia gorąca,
• nocne poty,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• pogorszenie samopoczucia,
• zwiększona nerwowość,
• spadek libido,
• bóle mięśni i stawów,
• uczucie kołatania serca,
• mrowienia,
• zmęczenie.

Należy pamiętać, że objawy te mogą towarzyszyć także innym chorobą. Dlatego w celu zdiagnozowania menopauzy wymagana jest konsultacja lekarska oraz badania laboratoryjnie, przede wszystkim hormonalne. U kobiet w okresie okołomenopauzalnym gwałtownie spada wydzielanie estradiolu, a w mniejszym stopniu także testosteronu. Natomiast wzrasta wydzielanie przez przysadkę hormonu folikulostymulującego ( FSH ) i luteinizującego ( LH ). Po 75 roku życia wydzielanie hormonów przysadkowych stopniowo spada.

Hormon folikulostymulujący FSH – – oznaczenie stężeń FSH jest podstawowym badaniem wykorzystywanym do wykrywania menopauzy. Hormon ten jest wydzielany przez przysadkę mózgową. Ma bardzo duże znaczenie dla kobiet, ponieważ pobudza syntezę estrogenów. Stężenie tego hormonu we krwi uzależnione jest od fazy cyklu miesiączkowego kobiety. ( faza, folikulotropowa, podczas owulacji, w fazie lutealnej, u kobiet w okresie menopauzy ).

Jak przygotować się do badania ?

Badanie wykonywane jest z próbki krwi żylnej pacjenta. Powinno zostać wykonane rano, ponieważ ma związek z dobowym rytmem wydzielania hormonów przez przysadkę mózgową. Oznaczenie poziomu hormonu FSH u kobiet powinno się odbyć między 2 i 5 dniem cyklu, lub w dniach które zleci lekarz.

Wyniki FSH

Zwiększone stężenie FSH – obserwuje się w przypadku niewydolności pierwotnej jajników lub w okresie menopauzy.

Zmniejszone stężenie – stwierdza się w przypadku niewydolności przysadki mózgowej. Może być także odzwierciedleniem guza przysadki lub efektem ubocznym leczenia.

Hormon Lutenizujący LH  – hormon gonadotropowy który odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklu miesięcznego u kobiety. LH zmienia swoje stężenie w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. W okresie menopauzy poziom LH znacznie wzrasta. Stężenie LH bada się najczęściej równocześnie z badaniem poziomu innych hormonów płciowych. W przypadku podejrzenia menopauzy lekarz może zlecić wykonanie badań w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego ( 3-5 dzień ) lub druga połowa cyklu ( około 21 dnia cyklu ).

Jak przygotować się do badania ?

Badanie pacjentka powinna wykonać rano, nie trzeba być na czczo.

Wyniki LH

Zwiększone stężenie – podwyższone stężenie hormonu obserwowane jest w zespole policystycznych jajników, pierwotnej dysfunkcji jajników i w okresie menopauzy.

Zmniejszone stężenie – zbyt niski poziom hormonu u kobiet wiążę się z nadczynnością jajników.

Inne Hormony – Estradiol 

Jest hormonem płciowym, reguluje cykl miesiączkowy i rozwój narządów płciowych u kobiet. Od stężenia estradiolu zależy też dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Estradiol w formie syntetycznej może być stosowany w hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie, a to dlatego że w tym okresie stężenie estradiolu znacznie się zmniejsza.

Andropauza

U mężczyzn funkcja jąder słabnie stopniowo. Szybkość spadku stężenia testosteronu ma charakter indywidualny. Mimo że zmiany następują u mężczyzn wolno, to określane są jako andropauza bądź męskie klimakterium. W terminologii medycznej, zamiast andropauzy mówi się o PADAM ( partial androgen deficency in the aging male ), czyli zmniejszenie wydzielania androgenów związanych z wiekiem. Proces rozpoczyna się pomiędzy 40 a 60 rokiem życia i postępuje w tempie mniej więcej 1 procenta na rok. Zmiany następują płynnie i czasami są bardzo trudne do uchwycenia. Objawy andropauzy to jeszcze nie sygnał, że dzieje się z nami coś złego, ale niepokojące objawy powinny skłonić nas do wizyty u lekarza, jeżeli nasza jakoś życia pogarsza się.

Niedobory hormonów płciowych powodują przede wszystkim obniżenie libido i potencji. Tymczasem, obok tych objawów mogą pojawiać się symptomy niebezpieczne dla zdrowia :

• rozrost tkanki tłuszczowej,
• spadek masy mięśniowej i kostnej,
• wzrost zagrożenia chorobami naczyniowo-sercowymi i osteoporozą.

W przypadku pogorszenia samopoczucia, można rozważyć leczenie farmakologiczne preparatami testosteronu. Często daje ona dobre efekty, musi być jednak prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza.