Kleszcze atakują także jesienią – dlaczego warto się badać po ukąszeniu?
Jesień – nadal groźne miesiące
Choć kleszcze są kojarzone przede wszystkim z wiosną i latem, klimat modyfikuje ich aktywność – chwile ciepła i wilgoci sprawiają, że bywają aktywne aż do listopada. W tym roku obserwujemy wzrost zachorowań na boreliozę i KZM już od wiosny, a dane wskazują, że liczba ta rośnie z roku na rok.
Dane epidemiologiczne z Polski
W 2023 r. zgłoszono w Polsce 25 244 przypadki boreliozy oraz 659 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu (KZM).
W pierwszym półroczu 2024 r. mieliśmy już 9 134 przypadki boreliozy i 159 KZM, więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej (7 714 i 150).
Całorocznie obserwuje się kilkanaście tysięcy zachorowań na boreliozę, przy 200–300 przypadkach KZM rocznie.
Wskazuje to na rosnące zagrożenie, które nie znika wraz z końcem lata.
3. Kleszcze w Polsce – kto najgroźniejszy?
W Polsce występuje co najmniej 19–20 gatunków kleszczy, ale największe znaczenie mają trzy:
Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) – najczęstszy, aktywny od wiosny do jesieni, żyjący w lasach, parkach, ogrodach. Przenosi m.in. boreliozę, KZM, anaplazmozę, erlichiozę, tularemię, gorączkę Q.
Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) – dawniej rzadko spotykany u ludzi, teraz coraz częstszy. Główne zagrożenia: babeszjoza (zwierzęca), tularemia, gorączka Q; coraz częściej wykrywany także u ludzi.
Obrzeżek gołębi (Argas reflexus) – miękki kleszcz, bytujący w gniazdach gołębi na poddaszach i wieżach. Może powodować reakcje alergiczne, wstrząs, a przenosi patogeny np. KZM, boreliozę.
Inne, rzadziej spotykane gatunki (Haemaphysalis, Rhipicephalus) również przenoszą patogeny, ale ich epidemiologiczne znaczenie jest niższe.
4. Jakie badania wykonać po ukąszeniu?
Jeśli obawiasz się zakażenia, skonsultuj się z lekarzem — odpowiednia diagnostyka jest kluczowa:
ELISA (IgM, IgG) – badanie serologiczne w kierunku przeciwciał przeciwko Borelia burgdorferi.
Western blot – test potwierdzający (drugiego rzutu) przy ujemnym/niejasnym ELISA lub w późniejszym stadium choroby.
5. Dlaczego kleszczy jest coraz więcej?
Powody epidemiologicznego wzrostu to:
Ocieplenie klimatu – dłuższy aktywny sezon, łagodniejsze zimy sprzyjają przetrwaniu kleszczy.
Urbanizacja i kontakt z naturą – więcej dzikich zwierząt (sarny, gryzonie) w miastach; częstszy kontakt ludzi z siedliskami kleszczy (parki, ogrody).
Niewystarczająca profilaktyka i niska świadomość – wielu pacjentów bagatelizuje ukąszenia, zwraca uwagę dopiero po objawach.
Podsumowanie: ochrona to przede wszystkim wiedza i szybka reakcja
Sezon kleszczowy trwa dłużej, więc profilaktyka nie powinna kończyć się latem.
Tylko w 2024 r. odnotowano ponad 25 000 przypadków boreliozy — to realne zagrożenie.
Najgroźniejsze gatunki to Ixodes ricinus, Dermacentor reticulatus i Argas reflexus.
Wykonanie ELISA i Western blot pozwala wykryć zakażenie we wczesnym stadium i zapobiec powikłaniom.
