Coraz więcej osób zgłasza dolegliwości po spożyciu określonych pokarmów. Często mylone są pojęcia alergii pokarmowej i nietolerancji. Poniżej wyjaśniamy, jakie są główne różnice między tymi schorzeniami oraz jakie czynniki wpływają na ich występowanie
Alergia Pokarmowa
Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja układu odpornościowego na pewne składniki pokarmowe. Układ odpornościowy, który normalnie chroni organizm przed szkodliwymi substancjami, w przypadku alergii pokarmowej reaguje na nieszkodliwe białka obecne w pokarmie, traktując je jako zagrożenie.
Mechanizm Działania
Sensytyzacja: w pierwszym kontakcie z alergenem (np. białkiem mleka krowiego), układ odpornościowy rozpoznaje go jako obcy i wytwarza specyficzne przeciwciała IgE (immunoglobulina E).
Reakcja: przy kolejnym kontakcie z tym samym alergenem, przeciwciała IgE rozpoznają alergen i łączą się z nim. To połączenie prowadzi do uwolnienia mediatorów zapalnych, takich jak histamina, z komórek tucznych i bazofilów. Histamina i inne mediatory wywołują objawy alergiczne.
Źródła Alergii Pokarmowej
Alergie pokarmowe mogą być wywołane przez różne pokarmy. Najczęściej spotykane alergeny to:
- Mleko krowie
- Jajka
- Orzechy (np. orzeszki ziemne, migdały, orzechy laskowe)
- Ryby i owoce morza
- Pszenica
- Soja
Objawy Alergii Pokarmowej
Objawy alergii pokarmowej mogą wystąpić w ciągu kilku minut do kilku godzin po spożyciu alergenu. Mogą one obejmować:
- Objawy skórne: pokrzywka, swędzenie, wysypka, obrzęk (np. warg, języka)
- Objawy żołądkowo-jelitowe: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka
- Objawy oddechowe: katar, kichanie, świszczący oddech, trudności w oddychaniu
- Reakcje ogólnoustrojowe: anafilaksja (poważna, zagrażająca życiu reakcja, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej).
Nietolerancja pokarmowa
Nietolerancja pokarmowa to nieprawidłowa reakcja organizmu na spożywany pokarm, która nie angażuje układu odpornościowego w sposób bezpośredni, jak w przypadku alergii pokarmowej. Jest to częściej związane z problemami w trawieniu lub metabolizowaniu określonych składników pokarmowych.
Mechanizm Działania
Niedobory enzymów: najczęściej występującą nietolerancją pokarmową jest nietolerancja laktozy, spowodowana niedoborem enzymu laktazy, który jest niezbędny do trawienia laktozy (cukru mlecznego). Brak tego enzymu prowadzi do niestrawienia laktozy, która następnie fermentuje w jelitach, powodując objawy.
Nadwrażliwość na składniki pokarmowe: niektóre osoby mogą mieć nadwrażliwość na dodatki do żywności, takie jak konserwanty, barwniki, lub naturalne substancje chemiczne.
Reakcje farmakologiczne: niektóre pokarmy mogą zawierać substancje bioaktywne, które wywołują reakcje przypominające nietolerancję, np. tyramina w serach może powodować bóle głowy.
Źródła Nietolerancji Pokarmowej
Nietolerancje pokarmowe mogą być wywołane przez różne składniki żywności. Najczęściej spotykane to:
- Laktoza (mleko i produkty mleczne)
- Gluten (białko obecne w pszenicy, jęczmieniu i życie)
- Histamina (obecna w fermentowanych produktach, winie, niektórych rybach)
- Fruktoza (owoce, słodziki)
- Dodatki do żywności (konserwanty, barwniki, wzmacniacze smaku)
Objawy Nietolerancji Pokarmowej
Objawy nietolerancji pokarmowej mogą wystąpić od kilku godzin do kilku dni po spożyciu pokarmu. Mogą one obejmować:
- Objawy żołądkowo-jelitowe: ból brzucha, wzdęcia, biegunka, nudności, gazy
- Objawy skórne: wysypka, świąd
- Objawy neurologiczne: bóle głowy, migrena
- Objawy ogólnoustrojowe: uczucie zmęczenia, osłabienie
Jakie pokarmy mogą wywołać alergię a jakie nietolerancję?
Pokarmy mogące wywoływać alergię pokarmową i nietolerancję pokarmową często się różnią, choć niektóre mogą powodować obie reakcje w zależności od indywidualnej wrażliwości organizmu.
Pokarmy wywołujące alergię pokarmową
Alergia pokarmowa najczęściej występuje po spożyciu następujących pokarmów:
- Mleko krowie – alergia na białka mleka krowiego jest powszechna, zwłaszcza u dzieci.
- Jajka – szczególnie białka jajek są silnym alergenem.
- Orzechy:
- Orzeszki ziemne – jeden z najczęstszych i najgroźniejszych alergenów.
- Orzechy inne (np. migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, pistacje).
- Ryby – wiele gatunków ryb może wywoływać alergie.
- Owoce morza – skorupiaki (np. krewetki, kraby, homary) i mięczaki (np. małże, ostrygi).
- Pszenica – głównie związana z alergią na białka pszenicy, nie mylić z nietolerancją glutenu.
- Soja – alergia na białka soi jest również powszechna, zwłaszcza u dzieci.
Pokarmy wywołujące nietolerancję pokarmową
Nietolerancja pokarmowa jest najczęściej związana z problemami trawiennymi i metabolizmem pewnych składników pokarmowych:
- Laktoza – cukier obecny w mleku i produktach mlecznych. Nietolerancja laktozy jest wynikiem niedoboru enzymu laktazy.
- Gluten – białko obecne w pszenicy, jęczmieniu i życie. Nietolerancja glutenu, zwana celiakią, jest chorobą autoimmunologiczną.
- Fruktoza – cukier obecny w owocach, miodzie, niektórych warzywach i słodzikach (np. syrop kukurydziany).
- Histamina – obecna w fermentowanych produktach (np. sery, wino, piwo) i niektórych rybach (np. tuńczyk, makrela). Nadwrażliwość na histaminę może prowadzić do objawów przypominających nietolerancję.
- Dodatki do żywności – konserwanty (np. siarczany), barwniki (np. tartrazyna), wzmacniacze smaku (np. glutaminian sodu).
Przykłady pokarmów mogących wywoływać obie reakcje
Niektóre pokarmy mogą wywoływać zarówno alergię, jak i nietolerancję, w zależności od indywidualnej wrażliwości:
Mleko:
- Alergia: Na białka mleka (np. kazeina, beta-laktoglobulina).
- Nietolerancja: Na laktozę, cukier mleczny.
Pszenica:
- Alergia: Na białka pszenicy (np. albuminy, globuliny).
- Nietolerancja: Na gluten (celiakia).
Alergia pokarmowa jest reakcją układu odpornościowego na białka w pokarmach, a nietolerancja pokarmowa jest związana z trudnościami w trawieniu lub metabolizowaniu pewnych składników pokarmowych. Pokarmy takie jak mleko i pszenica mogą wywoływać zarówno alergie, jak i nietolerancje, ale mechanizmy tych reakcji są różne.
