Swoisty antygen sterczowy ( PSA – Prostate Specific Antygen ) głównie wytwarzany jest w komórkach nabłonkowych kanalików gruczołowych stercza. W roku 1980 roku wykryto obecność PSA w surowicy krwi co przyczyniło się do rozpowszechniania oznaczenia PSA jako marker raka prostaty. Niepokojącymi objawami mogą być :
problemy z oddawaniem moczu
ból i pieczenie podczas wykonywania tej czynności
nietrzymanie moczu
częste oddawanie moczu
konieczność oddawania moczu w nocy
ból krocza i podbrzusza
krwiomocz
Objawy te mogą świadczyć o łagodnym przeroście prostaty lub o rozwijający się nowotworze. W tym przypadku najprościej jest wykonać badanie stężenia PSA które oznacza się na podstawie próbki krwi żylnej. Pacjent nie musi się specjalnie przygotowywać do badania, nie trzeba być na czczo a krew można pobrać o dowolnej porze dnia. Amerykańskie Towarzysto Urologiczne ( AUA ) wydało zalecenie które informuje nas że przesiewowe badanie PSA powinni wykonywać wszyscy mężczyźni w wieku 55-69 lat. Mężczyźni którzy mają przypadki zachorowań u siebie w rodzinie powinni zacząć profilaktycznie wykonywać badania już od 40 roku życia. W organizmie antygen prostaty występuję w postaci wolnej i związanej z białkami. Obie te wartości łącznie dają wynik PSA całkowitego. Gdy wyniki tego testu są powyżej normy, wykonuje się pomiar PSA i jego frakcji, po czym oblicza się stosunek PSA wolnego do całkowitego co zwiększa czułość badania. Prawidłowym wynikiem dla PSA całkowitego jest pomiar mieszczący się w normach danego laboratorium.
Podwyższony wynik nie zawsze oznacza raka stercza, wynik może być wysoki w przypadku gdy mężczyzna :
- ma łagodny przerost gruczołu krokowego,
- ma stan zapalny prostaty lub dróg moczowych
- odbył w krótkim czasie od pobrania badanie per rectum
- kilka dni przed badaniem miał USG prostaty,
- zażywa leki stosowane w terapii onkologicznej
- przeszedł zabieg lub operacje związaną z prostą
- miał wytrysk w ciągu 48 h poprzedzających badanie
W przypadku poszerzenia diagnostyki o PSA wolne, które jest bardziej czułym markerem raka prostaty, interpretacja wyników odbywa się poprzez odniesienie się do PSA całkowitego. Jeżeli pacjent ma niskie PSA wolne, jest duże prawdopodobieństwo raka stercza, w przypadku wysokiego PSA wolnego występuje niskie ryzyko nowotworu złośliwego prostaty.
Rak prostaty jest drugim nowotworem pod względem częstości występowania, a ryzyko rośnie wraz z wiekiem. We wczesnych stadiach nie daje żadnych objawów. To bardzo podstępna choroba, kiedy jest wykrywany, najczęściej ma już postać bardzo zaawansowanego nowotworu z przerzutami.
Dlatego tak ważna jest profilaktyka po 50 roku życia, zwłaszcza u osób u których w rodzinie wystąpiły przypadki nowotworu gruczołu krokowego.