Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, co wynika z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Insulina, hormon produkowany przez komórki B wysp trzustkowych, odgrywa kluczową rolę w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów, umożliwiając prawidłowe wykorzystanie składników pożywienia i obniżając stężenie glukozy we krwi (glikemię). Wyróżnia się kilka typów cukrzycy, z których najczęstsze to cukrzyca typu 1, typu 2 oraz cukrzyca ciążowa (GDM).
Rodzaje cukrzycy
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 charakteryzuje się bezwzględnym niedoborem insuliny. W wyniku autoimmunologicznego zniszczenia komórek B trzustki, organizm nie jest w stanie produkować insuliny, co oznacza, że od początku rozpoznania osoba chora wymaga leczenia insuliną.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2, stanowiąca większość przypadków cukrzycy, jest wynikiem insulinooporności (zaburzonego działania insuliny) oraz defektu wydzielania insuliny. Początkowo osoby z cukrzycą typu 2 są leczone dietą i lekami doustnymi, ale na pewnym etapie choroby zazwyczaj wymagają leczenia insuliną.
Inne specyficzne typy cukrzycy
Specyficzne typy cukrzycy mogą występować w przebiegu innych chorób, być uwarunkowane genetycznie lub stanowić powikłanie stosowanych leków.
Cukrzyca Ciążowa (GDM)
Cukrzyca ciążowa to przejściowe podwyższenie stężenia glukozy we krwi występujące u kobiet w ciąży. Zazwyczaj po urodzeniu dziecka stężenia glukozy we krwi ulegają normalizacji.
Hiperglikemia, Normoglikemia, Hipoglikemia
Hiperglikemia
To stan, w którym stężenie glukozy we krwi jest zbyt wysokie. Może wystąpić w wyniku niewłaściwego zarządzania cukrzycą, ale także w wyniku stresu, choroby lub spożycia dużej ilości węglowodanów.
Przyczyny Hiperglikemii
- Niewłaściwe stosowanie insuliny lub leków doustnych: niezgodność z zaleceniami lekarza dotyczącymi dawkowania.
- Dieta wysokowęglowodanowa: spożycie zbyt dużej ilości węglowodanów, zwłaszcza prostych cukrów.
- Stres i choroby: stres i infekcje mogą prowadzić do podwyższenia poziomu glukozy we krwi.
- Brak aktywności fizycznej: niedostateczna ilość ruchu wpływa na gorsze wykorzystanie glukozy przez mięśnie.
Objawy Hiperglikemii
- Zwiększone pragnienie i suchość w ustach
- Częste oddawanie moczu
- Zmęczenie
- Zaburzenia widzenia
- Nudności i wymioty
- Ból brzucha
- Zmniejszenie masy ciała
Powikłania Hiperglikemii
Nieleczona hiperglikemia może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:
- Kwasica ketonowa (cukrzycowa): stan zagrażający życiu, charakteryzujący się obecnością ketonów we krwi i moczu.
- Przewlekłe powikłania: uszkodzenia nerek, oczu, nerwów i układu sercowo-naczyniowego.
Normoglikemia
Normoglikemia to stan, w którym stężenie glukozy we krwi mieści się w prawidłowych granicach. Dla większości zdrowych dorosłych normoglikemia wynosi od 70 do 99 mg/dl na czczo oraz poniżej 140 mg/dl dwie godziny po posiłku.
Utrzymanie normoglikemii jest kluczowe dla zdrowia metabolicznego i zapobiegania powikłaniom cukrzycy. Pomaga to w unikaniu zarówno hiperglikemii, jak i hipoglikemii.
Hipoglikemia
Hipoglikemia to stan, w którym stężenie glukozy we krwi jest zbyt niskie, zazwyczaj poniżej 70 mg/dl. Może wystąpić zarówno u osób z cukrzycą, jak i u osób zdrowych, chociaż jest bardziej powszechna w przypadku leczenia cukrzycy insuliną lub lekami zwiększającymi wydzielanie insuliny.
Przyczyny Hipoglikemii
- Nadmierna dawka insuliny lub leków doustnych: przedawkowanie leków przeciwcukrzycowych.
- Nieodpowiednia dieta: pomijanie posiłków, zbyt małe spożycie węglowodanów.
- Nadmierna aktywność fizyczna: intensywny wysiłek bez odpowiedniego dostosowania dawki insuliny lub posiłków.
- Spożycie alkoholu: alkohol może powodować hipoglikemię, zwłaszcza na czczo.
Objawy Hipoglikemii
- Drżenie
- Pocenie się
- Uczucie głodu
- Dezorientacja
- Ból głowy
- Bladość skóry
- Zmęczenie
- Drażliwość
Postępowanie w przypadku hipoglikemii
- Natychmiastowe spożycie cukru: szybko przyswajalne węglowodany, takie jak glukoza w tabletkach, sok owocowy lub słodkie przekąski.
- Pomiar glikemii: regularne monitorowanie poziomu glukozy we krwi.
- Zmiana diety lub leków: współpraca z lekarzem w celu dostosowania planu leczenia.
Diagnostyka i monitorowanie cukrzycy
Badania poziomu cukru:
Badanie glukozy na czczo: pomiar stężenia glukozy po nocnym poście.
Badanie HbA1c: oznacza średnie stężenie glukozy we krwi z ostatnich 2-3 miesięcy.
Badanie HOMA-IR: ocena insulinooporności.
Test obciążenia glukozą: wykonywany po skierowaniu przez lekarza.
Anty-GAD: badania przeciwciał mogące wskazywać na autoimmunologiczne podłoże cukrzycy.

Znaczenie Zdrowego Stylu Życia
Prawidłowe Żywienie:
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca zdrową dietę jako kluczowy element leczenia cukrzycy. Dieta o niskim indeksie glikemicznym pomaga w kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi. Ważne jest spożywanie regularnych posiłków, bogatych w błonnik, pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa, białka i zdrowe tłuszcze.
Indeks Glikemiczny (IG)
Indeks glikemiczny to wskaźnik, który mierzy, jak szybko dany produkt spożywczy podnosi poziom glukozy we krwi. Produkty o niskim IG powodują wolniejsze i bardziej stabilne wzrosty poziomu glukozy, co jest korzystne dla osób z cukrzycą.
Cukrzyca to poważna choroba wymagająca stałej kontroli poziomu glukozy we krwi, zdrowego stylu życia i regularnych wizyt lekarskich. Dzięki odpowiedniemu leczeniu i monitorowaniu, osoby z cukrzycą mogą prowadzić pełne i aktywne życie. Edukacja na temat choroby, jej objawów oraz skutecznych metod zarządzania jest kluczowa w profilaktyce i leczeniu cukrzycy.